POLESIE UKRAINSKIE zachodnie: Wołyń

Polesie ukrainskie na Wołyńiu

Polesie ukraińskie dzieli się na trzy obszary terytorialne: lewobrzeżny (Polesie Lewobrzeżnie, Czernihowszczyzna), centralny (Polesie Centralnie, część północna obwodu kijowskiego i żytomierskiego) i zachodni (Poliese Zachodnie, północne rejony obwodu wołyńskiego i rówieńskiego). Właśnie o tym ostatnim obszarze będzie tu mowa. Wołyń - to terytorium w północno-zachodniej części Ukrainy, na południe od Prypeci, ciągnące się do górnego biegu Bugu Zachodniego...

Większość badaczy twierdzi, że nazwa tego historyczno-geograficznego obwodu pochodzi od nazwy dawnego czerwieńskiego miasta Wołyń (Wełyń), które było położone niedaleko Włodzimierza Wołyńskiego.

We wczesnym średniowieczu Wołynianie byli potężnym plemieniem. Posiadali 70 miast typu zamkowego. To jedyny rejon, mieszkańcom którego udało się zachować swoją nazwę jeszcze z czasów doby książęcej. Obwód ten w swoich obecnych granicach ze stolicą w Łucku został utworzony 4 grudnia 1939 r.

Dzięki wielkiemu potencjałowi rekreacyjnemu i dziewiczej przyrodzie Wołyń jest prawdziwą chlubą Ukrainy. Obwód o powierzchni 20,2 tys. km2 (3,3% obszaru Ukrainy), graniczący bezpośrednio z Unią Europejską liczy sobie ponad milion mieszkańców.

Turystów przyciąga 837 zabytków historycznych, archeologicznych, urbanistycznych i architektonicznych, a także zachowana w pierwotnym stanie przyroda Szackiego Parku Narodowego. Oprócz tego zwraca uwagę 16 obszarów chronionych o znaczeniu ogólnokrajowym, 690 tys. ha lasów (jedna trzecia powierzchni całego obwodu), półtora tys. ha użytków myśliwskich, rzadkie gatunki flory i fauny, liczne pokłady borowiny leczniczej, źródła wód mineralnych.

Naturalne zasoby wodne tworzy 220 jezior, 130 małych i średnich rzek, zalewy rzek Prypeć i Stochid. W związku z tym, że Wołyń połączony jest z Rzeczpospolitą Polską 190–kilometrowym odcinkiem granicy coraz większe znaczenie odgrywa przejście ekoturystyczne "Zbereże – Adamczuki" w obrębie Szackiego Parku Narodowego.

Tutaj upajająco pachnie Europą

Łuczesk, Louczesk, Łuck to dźwięczne słowa, przenoszące nas w zamierzchłe czasy - na wyspę, gdzie zrodziło się malownicze i jednocześnie potężne miasto. Miasto Łuck znajduje się mniej więcej w jednakowej odległości (400 km) od Kijowa i Warszawy. Łuck, położony na granicy zamieszkania narodów ukraińskiego, polskiego i białoruskiego, połączył w sobie elementy kultury każdego z nich, co przyczyniło się do oryginalności miasta. Jest ono starodawne i jednocześnie współczesne, po europejsku wypieszczone i po ukraińsku szczere i gościnne. Osobliwego uroku dodaje miastu baśniowość Starówki i wirujące obok życie nowoczesnych dzielnic mieszkaniowych.

Miasto, które na przestrzeni swojej wielowiekowej historii niejednokrotnie było areną przełomowych wydarzeń historycznych zawdzięcza swoją nazwę wygięciu koryta rzeki Shyr, przypominającej kształtem łuk, bądź też Łuce - wodzowi wschodniosłowiańskiego plemienia Dulębów. Na mapach europejskich Łuck pojawił się w 1429 roku po zjeździe najpotężniejszych władców Europy.

Co jest wieczne na tym świecie, a co tylko tymczasowe, pomoże zrozumieć architektura miasta. Wojny i powstania kozackie, panowanie książąt litewskich Witolda [Vytautas], Jagiełły [Jogaila], Świdrygiełły [Švitrigaila], polonizację i najazd szwedzki spokojnie obserwował z wysokości swych trzech wież główny zabytek i duma miasta – Zamek Górny zwany też Zamkiem Lubarta. Trzy wieże, trzy siostry, na wieki złączone są mocnymi objęciami murów baszt: Władyczej, Lubarta, Styrową (Świdrygiełły). Obecnie w baszcie Władyczej znajduje się zbrojownia i unikalna kolekcja dzwonów, a także działająca dzwonnica, w baszcie Lubarta – wystawa ceramiki budowlanej.

Tym, co nieustannie ciekawi miłośników silnych wrażeń, są podziemne labirynty nieopodal Katedry. Jak podaje legenda, łączyły one Łuck z pobliskim wioskami Szepeł, Żydyczewe i Ołyka.

W tolerancyjnym Łucku turyści będą mogli „nasycić się” widokami cerkwi różnych stylów i wyznań. Są to kompleks renesansowej Katedry pw. św. Apostołów Piotra i Pawła, kircha luterańska, Cerkiew Pokrowska z XV w., Katedra Troicka. W dawnym klasztorze Brygidek znalazła swoją siedzibę Średnia Szkoła Muzyczna, w średniowiecznej obronnej synagodze - sala gimnastyczna, a w założonym w 1390 roku Klasztorze Dominikanów – Dom Pracy Twórczej.

A oprócz tego współczesny Łuck plasuje się w pierwszej piątce miast Ukrainy pod względem liczby zakładów żywienia zbiorowego na głowę ludności.

Rezerwat UNESCO

W rejonie Szackim, w którym skoncentrowany jest największy potencjał zasobów rekreacyjnych obwodu, a także na całym Polesiu występują na przemian lasy, łąki, bagna i jeziora. Niepowtarzalność kompleksu jeziornego, obecność najgłębszego i drugiego co do wielkości zbiornika wodnego Ukrainy – jeziora Świteź, a także różnorodność krajobrazów stały się podstawą do utworzenia tutaj w grudniu 1983 roku Szackiego Narodowego Parku Przyrodniczego – drugiego na Ukrainie obiektu takiej kategorii.

Są tutaj 22 unikalne jeziora pochodzenia krasowego, spośród których do największych należą: Świteź, Pulemeckie, Lucymer, Krymne. Wartość naturalna kompleksu leśno - bagienno - jeziornego uznana została przez wspólnotę międzynarodową: na mocy Postanowienia 17 sesji Biura Komitetu Koordynacyjnego UNESCO-MAB w marcu 2002 roku Szacki Narodowy Park Przyrodniczy otrzymał status Rezerwatu Biosfery UNESCO.

Prawie trzydzieści jezior, których powierzchnia tafli wodnej wynosi łącznie 70 km2, ukryło się w leśnych gęstwinach, rozpostarłszy się niczym wielka kiść w pobliżu wsi Szack. W pamięci tych, którzy choć raz odwiedzili tutejsze jeziora, na długo pozostanie szeroka gładź Świtezi i Jeziora Pulemeckiego z ich długimi i łagodnymi falami, wąziutkie zwierciadła Jeziora Kłymowskiego i Małego Czarnego, a także skryte w leśnych zaroślach Jeziora Piszczańskie… Jeziora Szackie stają się coraz bardziej płytkie, ich głębokość, z wyjątkiem niektórych, nie przekracza 10 m. Jeziora te, zarośnięte sitowiem, trzciną i osoką, pokryte przy brzegach rzęsą i lilią wodną, bacznie strzegą swej spokojnej toni, zmąconej chyba jedynie krzykiem opierzonej dziczyzny czy też pluskiem ryby.

Dopełnieniem malowniczych krajobrazów jest uzdrawiające powietrze nasycone aromatem drzew iglastych i piękne piaszczyste plaże. Najbardziej atrakcyjnym obszar ten jest w okresie letnim, kiedy to w lasach dojrzewają poziomki, żurawina, brusznica, czarne jagody, a gdzieś na przełomie lata i jesieni – jeżyny.

Kisiel z ziemi Brusiłowa

Miasto Nowowołyńsk, położone przy zalewie rzeczki Studzianki i autostradzie Kowel – Lwów, zajmuje obszar pradawnych wiosek Niskienicze (Nyzkynyczi), Drohiniczki (Dorohynyczi), Budziatycze (Budiatyczi) i Rusowicze (Rusowyczi), będących majątkami rodowymi wojewody kijowskiego Adama Kisiela [Адам Кисіль]. Nazwy tych wsi, zakończone na „-yczi” uważane są przez współczesnych historyków za jedne z najstarszych na ziemiach ukraińskich. Władca tych ziem - magnat ukraiński, polski senator i dyplomata zbudował trzy klasztory z cerkwiami, przysłużywszy się tym ukraińskiej kulturze i sferze życia duchowego bardziej niż co niektórzy „patrioci”. Do klasztoru męskiego w Niskieniczach powrócił on z Kijowa po 350 latach w odrestaurowanym sarkofagu.

Świątynia w Niskieniczach zaznała wielu szkód, a bolszewicy próbowali nawet zniszczyć wyrzeźbione popiersie nagrobne Adama Kisiela w zbroi rycerskiej. W wyniku uderzenia rzeźba rozpadła się na dwie części, ale na szczęście lwowskim konserwatorom udało się przywrócić jej niemalże pierwotny wygląd. Na murze świątyni Uspieńskiej, pod popiersiem Adama Kisiela, wyrzeźbiona została w języku łacińskim krótka lista zasług przedstawiciela tego sławnego ukraińskiego prawosławnego rodu szlacheckiego: „Przechodniu! Zatrzymaj się, przeczytaj! Marmur ten mówi o sławnym potomku rodu Świętołda, sławie i oporze państwa – Adamie Kisielu z Brusiłowa”.

Czarne pole Beresteczka

Latem 1651 roku, na polu koło Beresteczka położonym na lewym brzegu rzeki Styrt, miała miejsce bitwa, która wywarła znaczący wpływ na dalszy przebieg wyzwoleńczej walki Ukraińców. Pod względem rozmachu i ilości strat ludzkich po obu walczących stronach nie było jej równej w całej XVII-wiecznej Europie. Na polu koło Beresteczka zebrane zostały stosy ludzkich kości, ale któż jest w stanie stwierdzić, do kogo należą – czy są to szczątki polskie, czy też ukraińskie? Mogiły kozackie - niemi świadkowie walki Ukraińców o wolność i niezależność w połowie XVII wieku, są miejscem pochówku ponad 30 tys. istnień ludzkich. Zdrada kozackiego sprzymierzeńca, chana krymskiego Islam-Gireja III, wzięcie do niewoli samego Bohdana Chmielnickiego [Богдан Хмельницький], nieudane pertraktacje – nie odcisnęły się piętnem na bojowym duchu kozaków. Nawet sami Polacy zmuszeni byli stwierdzić: „Dziwna to rzecz, iż żaden z nich nie prosił o łaskę”.

Legenda opowiada o oddziale kozaków, którzy na wyspie Żurawlicha powstrzymywali nadejście całego polskiego oręża, a na propozycję poddania się, na znak nieposzanowania życia i bogactwa, na oczach szlachty polskiej, „wyciągali ze swoich kieszeni i sakiewek pieniądze i wrzucali je do wody” i dalej prowadzili obronę. Ostatni kozak, znalazłszy na błotnistym jeziorze rybacką łódkę, wskoczył do niej i otoczony zewsząd przez nieprzyjaciół, w ciągu trzech godzin mężnie prowadził wymianę ognia, a wyczerpawszy cały proch, wziął do ręki kosę. Mimo, że był raniony 14 kulami, zawzięcie stawiał zbrojny opór nieprzyjaciołom. Król, zaciekawiony walecznością i odwagą tego człowieka, rozkazał krzyknąć, iż daruje mu życie, gdy tylko ten się podda. Jednak kozak odparł, iż pragnie zginąć, jak prawdziwy wojak.

Początkiem upamiętnienia bohaterów Beresteczka była organizacja oficjalnych nabożeństw na mogiłach kozackich niedaleko miejscowości Plaszewa (obecnie rejon radziwiłłowski, obwód rówieński) w 1908 r. Podjęto wówczas decyzję o budowie cerkwi-pomnika, a w 1914 do Żurawlichy dostarczono 855-pudowy dzwon o wadze prawie 14 ton. W latach 20-tych XX stulecia rozpoczęła tam swoją działalność Pustelnia św. Georgija na grobach kozackich, taka była ówczesna oficjalna nazywa. Największą i zarazem najważniejszą częścią Pustelni była cerkiew św. Georgija o wysokości 28 m, zbudowana w stylu ukraińskiego baroku XVI-XVII w. Świątynia zadziwia swoja cudowną akustyką, spotęgowaną poprzez wmurowane w różnych miejscach w ścianach i sufitach elementy oręża artyleryjskiego.

W latach 20-30-ych XX w. „Mogiły Kozackie” stały się symbolem walki o wyzwolenie narodowe, lecz władza polska zabraniała odwiedzać je. Od momentu ogłoszenia niezależności Ukrainy, każdego roku przychodzimy do narodowego panteonu „Mogiły Kozackie”, żeby świętować zwycięstwo ducha i woli ojczyzny. W 1991 r. miała tu miejsce pielgrzymka do grobów kozackich, w której uczestniczyło pół miliona osób. Cała uroczystość odbyła się na tle niebiesko-żółtych flag. Dokładnie w tym samym miejscu Bohdan Chmielnicki położył pierwsze, najważniejsze kamienie pod fundament budowy państwa ukraińskiego i stworzenia (powołania) narodu ukraińskiego. Każdy, kto tu poległ, na Ziemi Wołyńskiej, stał się ziarnem, z którego wyrosła nasza zacięta pamięć historyczna, wola do walki, i ten duch czuwa nad potomnymi.

Zymniwski Świetogórski klasztor Uspieński

Zgodnie z legendą, jego założycielem był książę Włodzimierz, z polecenia którego w 1001 r. we wsi Zymne powstała rezydencja książęca wraz z cerkwiami: na górze – pod wezwaniem Zaśnięcia Matki Boskiej, a u podnóża góry – ku czci Świętej Trójcy. W miejscu dawnej cerkwi Uspieńskiej, książę Fedor Czartoryski w 1495 r. zbudował wielką Katedrę Świętouspienską. Obok świątyni zachowała się kamienna budowla z 7-ma celami, którą przyjęto nazywać „Wieżą Świętego Włodzimierza”. Niedaleko cerkwi p.w. Świętej Trójcy znajduje się wejście do katakumbów, które przechodzą pod Katedrą Uspieńską i przypominają Kijowsko-Peczerskie. Za główną świętość klasztoru uznawana jest słynąca z cudów ikona Matki Boskiej Zymniwskiej, którą patriarcha Konstantynopola Mikołaj II Chryzowerh udzielił błogosławieństwa podczas zaślubin wielkiego księcia Włodzimierza Światosławowycza z grecką królowa Anną. Na wschód od klasztoru Zymniwskiego, na lewym brzegu rzeki Łuhy znajduje się krzyż wyciosany z surowego kamienia. Został on postawiony przez Danyła Hałyckiego [Данило Галицький]na grobie oddanego mu Klema Chrysiynycza w 1213r.

Pod gołym niebem Rokyny

W odległości 10 km na północ od Łucka znajduje się maleńka miejscowość Rokyni, znana daleko za granicami obwodu, ze względu na odbywające się tu liczne imprezy. Spośród nich warto wspomnieć o takich, jak: Ogólnoukraiński Festiwal Prasy Szkolnej, Międzynarodowy Konkurs Młodych Artystów „Łuck”, Festiwal Twórczości Dziecięcej „Złote Ziarenko”. Swoją działalność prowadzi tutaj również Uniwersytet Ludowy Liderów Społeczności Wiejskich i Muzeum Wsi. Jednak za najciekawszy obiekt uchodzi zapewne Rokyniwskie Muzeum Gospodarstwa Wiejskiego na Wołyniu.

Cudo-Olyka

Na skrzyżowaniu dróg z Równego, Dubna i Łucka znajduje się wołyńskie miasteczko Ołyka, niezwykłe ze względu na swoją historię i umiejętność szanowania tradycji prawa magdeburskiego. Pierwszym miejscem, do którego zmierzają turyści jest zamek-pałac magnacki i dwa kościoły: jeden z nich – pod wezwaniem Św. Piotra – jest najstarszym na Wołyniu; drugi z kolei – ku czci Św. Trójcy – uznawany jest za najpiękniejszy. Zgodnie z jedną z wersji, miasto swoją nazwą nawiązuje do „łyka”- kory, z której wołynianki plotły kiedyś swoje łyczaki. Powiadają, iż to właśnie tutaj był największy bazar „obuwniczy”, na który zewsząd przywożono wyplatany towar. Inna z wersji łączy słowo „Ołyka” z olchą, trzecia – wywodzi toponim od tureckiego słowa „jar”, czwarta – od nazwy płynącej niedaleko rzeki.

W minionych stuleciach miasto było jednym z najbogatszych na Wołyniu: tutaj przebiegał transkontynentalny szlak z Azji do Europy, a od 1638 r. aktywnie działała kolegiata Św. Trójcy, filia Akademii Nauk w Zamościu. Brama Łucka – jedyny zachowany fragment potężnych niegdyś obwarowań miejskich.

Warto tu przyjechać!

Kiedy będziecie układać szlak turystyczny po Wołyniu, nie zapominając przy tym o muzeach, miejcie na uwadze Zespół Historyczno-Kulturowy w Łucku, Górny Zamek, klasztor jezuitów i klasztor bernardynów, Katedrę św. Trójcy, cerkwie Pokrowską i Chrestowozdwyżeńską; Katedrę Uspieńską i cerkwię Wasylkiwską w miejscowości Włodzimierz-Wołyński, cerkwię Georgijewską w Lubomlu, muzeum pozostające pod ochroną „Mogiły kozackie” pod Beresteczkiem, muzeum Łesi Ukrainki [Леся Українка] (okręg kowelski, wieś Kołodiażne), Kortelskie Muzeum Historyczne (rejon ratniwski, wieś Kortelisy), Łopateńskie Muzeum Chwały Partyzantów (Łopateń w rejonie kiwerciwskim,), Muzeum Ikony Wołyńskiej w Łucku, muzeum „Stara Muza w miejscowości Ustyłuh, Muzeum-skansen w Rokyni oraz krajoznawcze muzea w miasteczkach rejonowych.

© Ambasada Ukrainy w RP, [tłum. Daria Słupianek i Łukasz Małecki]

Temat: Polesie ukraińskie zachodnie - Wołyń

ПОДІЛИТИСЯ :: Share |

ЗНАЙТИ ЧИ СКАЧАТЬ ПОДІБНУ ІНФОРМАЦІЮ, ФОТО: